Hans
Zimmermann :
12 KÖRBE, Quellensammlung
: Honorius Augustodunensis : Imago Mundi : Himmelskunde
domum,
Index * link-Liste
* alte
Quellen * mittelalt.
Weltkarten * constitutum Constantini
Thomas
von Aquin: Summa
Theol. prima pars qu.2: IST Gott? Fünf
Gottesbeweise
Gervasius
von Tilbury: Otia Imperialia * Petrus
Comestor: Historia Scholastica
:
Honorius
Augustodunensis
Imago
Mundi
1,58-147
(Kosmographie:
Himmelskunde)
geringfügig geändert
nach der Ausgabe von Valerie I.J. Flint, Paris 1983;
reimprosaisch gegliedert
und ins Netz gestellt durch Hans Zimmermann März 2000
Quellengrundlage zu Gervasius
von Tilbury: OTIA IMPERIALIA
Erstes Buch, zweite
Hälfte
Erstes
Buch: Kosmographie, Erdkunde * Erstes
Buch: Kosmographie, Himmelskunde * Zweites
Buch: Zeitlehre * Drittes
Buch: Geschichte
de profundis
aquarum emergamus
et scriptoria penna in aere suspendamus.
58. de aere.
aer est
omne quod inani simile a terra usque ad lunam conspicitur
de quo vitalis spiritus hauritur.
et quia
est humidus ideo volant in eo aves
ut in aqua natant pisces.
in hoc
commorantur demones
cum tormento diem iudicii prestolantes.
ex quo
sibi corpora sumunt
dum hominibus apparent.
59. de vento.
de hoc
procreantur venti. ventus enim est aer commotus et agitatus
et nichil aliud quam aeris fluctus
qui in
.xii. dividitur
et quisque proprium vocabulum sortitur.
de quibus
sunt .iiii. cardinales
alii illorum collaterales.
60.
de cardinalibus.
61. de nubibus.
venti suo
spiramine aquas in aera trahunt
que conglobate in nubes densantur.
dicuntur
autem nubes
quasi nimborum naves.
62. de tonitruo et fulgure.
quibus
dum venti inclusi erumpere nituntur
magno murmure concrepant et nubibus collisis ignem terribilem excutiunt.
crepitus
ergo nubium et ventorum est tonitruus
ignis inde excussus est fulgur.
qui ignis
ideo queque penetrat que tangit quia et nostro est subtilior
et magna ventorum vi impellitur.
ab Aquilone
fulgur
et ab Euro tonitruus tempestatem
et ab Austro flatus estum portendit.
63. de iri.
arcus in
aere quadricolor
ex sole et nubibus formatur
dum radius
solis cave nubi inmissus
repulsa acie in solem refringitur
sicut dum
sol in vas aqua plenum fulgit
splendor in tectum redditur.
de celo
igneum
de aqua purpureum
de aere
iacinctinum
de terra trahit colorem gramineum.
64. de pluvia.
imber ex
nubibus descendit.
dum enim
guttule in maiores guttas coeunt
aeris amplius natura non ferente
nunc vento impellente
nunc sole dissolvente
ad terras dilabuntur.
lenta autem
et iugis defluxio pluvia
repentina et preceps nimbus vel imber vocatur.
que licet
de amaris aquis maris sit hausta
de solis igne in aere decocta dulcescit
ut marina aqua humo infusa dulcem saporem sumit.
65. de grandine.
stille
pluvie ventis et frigore conglatiate in aere coagulantur
et in lapillos grandinis mutantur.
66. de nive.
nix aquarum
vapore necdum densato in guttas
sed gelu preripiente formatur
que in alto mari non cadit.
67. de rore et pluvia.
ros de
aere venit
quando aquis gravatus rigore noctis
et lune splendore distillat.
si vehementius frigus est noctis
ros in pruinam versus
candidior gelu inalbescit.
68. de nebula.
nebula
fit dum humide exalationes vaporaliter in aera trahuntur
vel radus solis ad terram repelluntur.
69. de fumo.
fumus etiam
ascendit de aqua.
Omne namque corpus constat ex .iiii. elementis.
lignum
autem est corpus. quod igni iniectum
ignis materies que ei inest ardet
terre vero
materies vertitur in cinerem
aeris et aque materies per fumum evanescit in aerem.
ideo autem
est amarus quia natura aque est salsa
sive quia terra permixta.
70. de igniculo.
quod in
nocte videntur stelle cadere
non sunt stelle sed igniculi
afflatu
ventorum ab ethere in aerem tracti
et mox in madido aere exstincti.
71. de pestilentis.
pestilentia
nascitur aere siccitate
vel calore vel tempestate corrupto.
qui spirando
vel edendo perceptus
luem mortemque generat.
hoc totum
quod dixi infra lunam in aere fit
superius vero semper serenum existit.
aerem transvolavimus
iam etheris ignem conscendamus.
72. de igne.
ignis qui
quartum elementum scribitur
quasi non gignens dicitur
et a luna
usque ad firmamentum extenditur.
Is tantum est aere subtilior
quantum
aer aque tenuior
aqua terre rarior.
hic etiam
ether quod purus aer dicitur nominatur
et perpetuo splendore letatur.
de
hoc angeli corpora sumunt
cum ad homines missi veniunt.
73. de planetis.
in hoc
.vii. stelle singulis circulis contra mundum feruntur
et ob vagum cursum planete id est erratice nominantur.
hec inmensa
celeritate firmamenti ab oriente in occidentem raptantur
tamen naturali cursu contra mundum ire comprobantur
sicut musca
si in rota molendini circumferretur
ipsa tamen proprio motu contra revolutionem eius ire videretur.
he nunc
inferius
nunc superius
propter
obliquitatem signiferi vagantes
radiis autem solis prepedite
anomale
vel retrograde
vel stationarie fiunt.
74. de Luna.
Luna est
primus planetarum
et minima stellarum.
sed ideo
maior ceteris videtur
quia proxima terre in primo circulo fertur.
huius corpus
globosum est natura igneum
sed aqua permixtum.
unde et
proprium lumen non habet sed in modum speculi a Sole illuminatur
et ideo Luna quasi lucina id est a luce nata nominatur.
quod autem
quasi nubecula in ea videtur
ex aque natura creditur.
dicitur
enim si aqua permixta non esset terram ut sol illustraret
immo ob vicinitatem maximo ardore vastaret.
globus
namque eius multo terre est amplior
licet ob altitudinem circuli sui videatur vix modii fundo maior.
Luna ea
parte lucet qua soli est opposita
ea autem parte est obscura qua a sole est aversa.
a Sole
vero longius remota
lucet tota.
non enim
crescit nec minuitur
sed obiectu terre lumine quod a sole accipit viduatur.
hec licet
cottidie violentis firmamenti ab oriente in occidentem feratur
tamen contra mundum nitens omnia zodiaci signa .xxvii. diebus pervagatur
circulum autem suum . xviiii. annis perambulare affirmatur.
Luna quarta
si rubeat quasi aurum ventos ostendit.
si in summo corniculo maculis nigrescit
pluvidum
mensis exordium.
si in medio plenilunium serenum.
75. de Mercurio.
secundus
planeta est Mercurius
qui et Stilbon forma globosus natura igneus
lunam magnitudine
vincens
lumen accipiens a sole
signiferum .ccc.xxx.viiii. diebus percurrens.
76. de Venere.
tertius
planeta est Venus
qui et Hesperus Lucifer et Vesper rotundus igneus
contra
mundum nitens ut Mercurius
signiferum percurrit .ccc.xl.viii. diebus.
77. de Sole.
78. de signis.
Sol in
ortu maculosus vel sub nube latens
pluvialem diem presagit.
si palleat
tempestuosum
si concavus
videtur ita ut in medio fulgens radios ad austrum et ad aquilonem emittat
tempestatem humidam et ventuosam.
si pallidas
in nigras nubes occidat
aquilonem ventum.
79. de Marte.
quintus
planeta est Mars qui et Pirois
globosus igne fervidus percurrit signiferum .ii. annis.
80. de Iove.
sextus
planeta est Iovis
qui et Phenon rotundus temperatus zodiacum peragrans .xii. annis.
81. de Saturno.
septimus
planeta est Saturnus
qui et Pheton spericus gelidus
contra
mundum ut superiores gradiens
signiferum .xxx. annis percurrens.
in exortu
ilhus post .xxx. annos qui imaginem de ere fuderit
loqui ut hominem probabit.
omnes autem
post .d.xxx.ii. annos circulos suos peragunt
et eosdem ut prius repetunt.
82. de absidibus.
a terre
centro absides id est circuli planetarum altissime sunt.
Saturno in Scorpione
Iovi in Virgine
Marti in Leone
Soli in Geminis
Veneri in Sagittario
Mercurio in Capricorno
Lune in Ariete
mediis
omnium partibus et e contrario ad terre centrum humillime
atque proxime.
83. de colore.
suus cuique
color est
Saturno candidus
Iovi clarus
Marti igneus
Lucifero gaudens
Vespero refulgens
Mercurio radians
Lune blandus
Soli ardens.
mutant
autem colores a propinquis circulis.
nam frigidior in pallorem
ardentior in ruborem
ventosus in horrorem
a terra in obscuritatem.
84. de via illorum.
signifer
id est circulus .xii. signorum dividitur
in .xii. partes perlatum.
sub his
feruntur .vii. planete
Sol sub mediis tantum duabus
Luna per totam latitudinem
Venus excedens eum binis partibus
Mercurius sub .viii. partibus .ii. in medio .iiii. supra .ii. infra
Mars sub .iiii. mediis
Iovis sub media et supra eam duabus
Saturnus sub duabus mediis ut Sol.
85.
de sono illorum.
86.
celestis musica.
87. de homine.
sicut enim
hic mundus .vii. tonis et nostra musica .vii. vocibus distinguitur
sic compago nostri corporis .vii. modis coniungitur
dum corpus
. iiii. elementis anima .iii. viribus copulantur
que musica arte naturaliter reconciliantur.
unde
et homo microcosmus id est minor mundus dicitur
dum sic consono numero celesti musice par cognoscitur.
88. de mensura.
a terra
autem usque ad Lunam sunt .CXXVI. stadiorum
quod sunt .XV.dc.xxv. milliaria.
a luna ad Mercurium .VII.dccc.xii. milliaria et semisse.
inde ad Venerem tantum.
inde ad solem .XXII.cccc.xxxvi. milliaria et semisse.
a sole ad Martem .XV.dc.xxv. milliaria.
inde ad Iovem .VII.dccc.xii. milliaria et semisse.
inde ad Saturnum tantum.
inde ad firmamentum .XXIII.cccc.xxxvii. milliaria.
sunt itaque
a terra usque ad celum
.CVIIII.ccc.lxxv. milliaria.
ignem per
globos planetarum transcendimus
nunc celestia penetremus.
89. de celo.
90. de ianuis.
due sunt
ianue celi
oriens qua sol exit
occidens qua sol intrat.
91. de climatibus.
climata
id est plage celi
sunt .iiii.
orientalis
ab ortu solsticiali ad brumalem
australis inde ad occasum brumalem
occidentalis ex hinc usque ad solsticialem
septentrionalis ab occasu solsticiali usque ad ortum eiusdem.
92. de plagis.
Oriens
ab ortu solis
Occidens ab occasu eius dicitur.
Meridies
quasi medidies vocatur.
Septentrio autem a .vii. stellis appellatur.
Trion dicitur
bos quasi terion
inde septentriones quasi .vii. teriones id est boves.
he plage
Grece dicuntur Anathole Disis Arcton Mesembria
de quibus nomen ADAM qui est minor mundus componitur.
93. de firmamento.
Superius
celum dicitur firmamentum
eo quod sit inter medias aquas firmatum.
Hoc est
forma spericum natura aqueum
stellis undique versum ornatum.
Est autem
ex aquis instar glaciei immo christalli solidatum
unde et firmamentum dicitur.
94. de axe.
in hoc
sunt duo poli
a poliendo dicti
unus borealis
qui a nobis semper videtur
alter australis qui nunquam a nobis cernitur
quia in
divexo orbis positi terre tumore impedimur.
In his celum ut rota in axe volvitur.
95. de stellis.
celum undique
est stellatum sed ideo in die non apparent
quia fulgore solis victe latent
sicut sol nube tectus non lucet.
stella
quasi stans luna dicitur.
stant enim stelle firmamento infixe
et non cadunt eo mira celeritate currente.
una autem
dicitur stella
multe simul astrum vel sidus.
96. de sideribus.
sidera
dicuntur a considero
eo quod navigantes vel itinerantes ea considerent.
sunt autem
omnes stelle rotunde
et ignee.
quarum
dispositio soli Deo est cognita qui stellas numerat
quarum nomina solus signa potestates cursus loca tempora novit.
sapientes
vero mundi nomina animalium vel hominum eis imposuerunt
ut ab hominibus dinosci possint.
97. de zodiaco.
in medio
firmamenti sunt .xii. signa
per transversum disposita
equaliter
per circuitum distincta.
horum dispositio dicitur Grece zodiacus Latine signifer
eo quod
fert sigus que animahum habent nomina.
Zodin enim dicitur animal.
98. de signis. Aries.
primum
signum est Aries
constans ex pluribus stellis.
secundum
fabulam is qui aureo vellere
Phrixum et Hellen trans mare ad Colchos vexit
qui inter sidera translatus est.
pro signo
autem ponitur
quia sicut Aries tota estate in dextro latere
ac tota
hieme in sinistro cubat
sic sol sub illo signo gradiens dextram partem celi perambulat.
99. Taurus.
secundum
est Taurus
ob id quod Iupiter in raptu Europe in Taurum est versus
et inter sidera translatus.
ob significationem
autem quod sol sub illo signo positus
radios suos ut cornua fortius exerit
et terram arabilem reddit.
100. Gemini.
tercium
sunt Gemini
scilicet Castor et Pollux filii Iovis a Troia reversi
inter sidera translati.
pro signo
autem ponuntur
quia sol sub hoc signo .ii. diebus amplius quam sub aliis moratur.
101. Cancer.
quartum
est Cancer qui maximum Herculem percussit
dum ydram Nereis occidit et ideo sidera promeruit.
significat
autem quod sicut cancer retrocedit
sic sol ad illud signum veniens cursus suum retroflectit.
102. Leo.
quintum
est Leo qui maximus ab Hercule occisus
inter sidera est translatus.
designat
autem quod sicut leo in anteriore parte calide nature
in posteriore est frigide
ita sol
in illo signo Augustum mensem prius facit calidum
ad postremum tepidum.
103. Virgo.
sextum
est Virgo
scilicet Erigone filia Icari sacerdotis inter astra rapta.
ob signum
autem ponitur quod sicut virgo non parit
sic September illius signi mensis nihil gignit.
104. Libra.
septimum
est Libra quam tenet Virgo scilicet Blance Astrei regis filia
ob equitatem Iusticia dicta et inter sidera translata
merita
hominum pensat
et in libra Iovi representat.
Hec pro superiore virgine ponitur.
signat
autem quod sol equinoctium faciat
cum sub illo signo ambulat.
105. Scorpius.
octavum
est Scorpius qui maximus Orionem percussit
dum bestias terre occidit
et ob terre gratiam astra promeruit.
pro signo
autem grandinum ponitur
quia illo mense videlicet Novembri in quibusdam terris crebrius fiunt.
106. Sagittarius.
nonum est
Sagittarius
qui at Arcitenens scilicet Alcon Cretensis
qui scorpionem
qui filium suum rapuit sagittavit
nec filium tetigit
et ideo sidera meruit.
designat
autem crebros fulminum ictus
qui in Decembre contingunt in aliquibus locis.
quod inferina
membra desinit
significat quod tunc sol infera petit.
107. Capricornus.
decimum
est Capricornus Iovem parvulum a patre proiectum capra clam aluit
quam ipse post inter sidera transtulit.
est autem
significatio quod sicut capra alta petit
ita tunc sol ad alta celi conscendit.
extrema
pars eius desinit in piscem
designans finem illius mensis esse pluvialem.
108. Aquarius.
undecimum
est Aquarius
scilicet Ganimades Troili regis filius
Iovis amasius
ab ipso inter astra locatus
et pincerna deorum factus.
significat
autem quod solutis nivibus
undosum est illud tempus.
109. Pisces.
duodecimum
sunt Pisces.
cum dii Tipheum gigantem insequentem fugerent in Egyptum
Venus et
Cupido filius versi in pisces
latuerunt in aquis.
cumque
homines diu pisces devitarent
ne forte deos devorarent
illi duo
translati sunt inter sidera.
designat vero illud tempus esse pluviale.
111. Pliades.
Pliades dicuntur quasi plures.
Pliron enim est plura. sunt namque
.vii. stelle in genu Thauri.
fuerunt autem filie Athlantis regis
et Plaie a patre ergo Athlantides
a matre Pliades quasi Plaides ab
insula Hesperides.
he etiam Vergelie dicuntur
quia verno tempore oriuntur.
ex his una fuit Maia mater Mercurii.
112. Arcton.
a dextris zodiaci versus aquilonem
sunt hec signa.
iuxta axem Arcton scilicet plaustrum
quod sidus etiam Septentrio at Elice nominatur
cuius stelle maiores traduntur.
fuit autem Calisto Licaonis regine filia
sed a Iunone in ursam versa
a Iove vero rapta inter astra.
113. Artophilax.
sequitur sidus Bootes
id est custos plaustri quod et Artophilax.
erat autam Calisto filius
a Iove inter sidera positus.
114. Arcturus.
deinde est Arcturus
scilicet minus plaustrum quod et
Cinosura dicitur.
hec atiam a Iove oppressa
a Iunone in ursam versa
a Iove inter astra translata est.
115. Phiton.
inter duo plaustra est serpens Phiton
quem maximum Apollo post diluvium
Latone a Iunone inmissum occidit
et ob insigne inter sidera transtulit.
116. Corona.
iuxta est Corona
a Bacho vero Adriagne Minois et Pasiphe
filie data
117. Hercules.
inde Hercules sidus.
cum gigantes contra deos pugnarent
diis in unam partem celi venientibus
celum ruere voluit.
sed Hercules hoc cum Athlante sustinuit
118. Lira.
119. Cignus.
prope hanc Cignus
Iupiter ob amorem Lede regine in
cignum est versus
120. Cepheus et Casiepea.
huic coniungitur Cepheus
rex et Casiepea uxor eius.
121. Perseus et Andromeda.
cui associatur Perseus filius Iovis
et Danes
habens iuxta se sidus Andromede
uxoris eius filie Cephei regis.
122. Deltoton.
quibus admiscetur Deltoton
videlicet forma Egipti
quia servavit deos a facie Tiphei.
123. Serpentarius.
iuxta quod locatur Serpentarius
qui et auriga qui primus quadrigam iunxit
eo quod serpentinos pedes habuit.
Unde et Grece Ophiuchus dicitur.
124. Pegasus.
huic iuxta ponitur Pegasus
scilicet equus elatus et cornutus
igneum halitum et ferreos pedes habens
a sanguine Gorgonis creatus.
125. Delfin.
cui coniungitur Delfin
qui Neptuno Amphitritem in coniugium
adduxit
et ideo sidera promeruit.
126. Aquila.
deinde est Aquila.
Iupiter in aquilam versus Ganimedem
rapuit
quam inter sidera transtulit.
127. Sagitta.
huic subest Sagitta
ab Hercule Philocteti data
per quam expugnata est Troia.
a sinistris zodiaci versus austrum
sunt hec signa.
128. Ydra.
Ydra que habuit .l. capita
ab Hercule occisa
et ob insigne inter sidera translata.
129. Crater.
super hanc Crater in quo Tagaton
id est summus deus pastam commiscuit
de quo adhuc anime Letheum poculum bibunt
130. Corvus.
131. Orion.
inde est Orion qui ab Urina natus
inter sidera translatus est.
huius stelle si fulgent serenum
erit si obscurantur tempestas.
132. Anticanis.
iuxta hunc Prochion
qui canis Orionis fertur
et ob insigne meritum inter sidera
locatur.
133. Canis.
huic connectitur Canicula que et
Sirius dicitur
et ab hac dies caniculares nominantur.
fuit autem canis
Erigones filie Ichari sacerdotis
que dolens patrem necatum laqueo se
suspendit
dum eum canis ducatu invenit.
ambo autem inter sidera rapti.
134. Lepus.
deinde est Lepus
qui a Ganimede agitatus
a Iove inter astra est translatus.
135. Eridanus.
sequitur Eridanus fluvius qui et
Padus.
erat autem Pheton Phebi filius
qui currum patris regere mundum inscius
incendit
et ideo fulmine Iovis in hoc flumine
periit.
qui in Eridanum mutatus
inter sidera est translatus.
136. Cetus.
cui associatur Cetus quem Perseus
occidit
dum Andromedam devorare voluit
quem Iupiter ob insigne filii inter
astra locavit.
137. Centaurus.
iuxta hunc est Centaurus
scilicet Kiron magister Achillis
ob nimiam virtutem in celo locatus.
138. Ara.
sacrarium etiam id est altare in
quo dii iuraverunt
cum Saturnus et Iupiter contra se
pugnaverunt.
139. Argo.
inde est Argo
videlicet prima navis apud Argos
civitatem a Tiphi facta
140. Pistrix.
ad extremum est Pistrix sive Kimera
que bestia capite leo media capra
draco fuit cauda
a Bellorofon occisa
et inter sidera est translata.
141. Canopus.
est et Canopus sidus Egipti preclarum
quod a nobis minime videtur
sicut nec a Trogoditis iuxta Egiptum
septentrio.
142. Hemisperium.
ex his signis semper dimidia pars
super terram
et pars celi que super terram apparet
hemisperium vocatur
143. Lactea via.
Lactea autem zona ideo set candida
quia omnes stelle fundunt in ea
sua lumina.
144. de cometa.
comete sunt stelle
in Lactea zona versus Aquilonem apparentes
regni mutationem aut pestilentiam
aut bella vel ventos estusve portendentes.
cernuntur autem .vii. diebus
sidera fabulis involuta immo polluta
perlustravimus
altius scandentes astra matutina
solemque solis inspiciamus.
145. aqueum celum.
super firmamentum sunt aque
que celum in circuitu ambire traduntur
unde et aqueum celum dicitur.
146. spiritale celum.
iuper quod est spiritale celum
ubi est habitatio angelorum
per .viiii. ordines dispositorum.
In hoc est paradisus paradisorum
in quo recipiuntur anime sanctorum.
hoc est celum
quod in principio legitur cum terra
creatum.
147. celum celi.
huic longe supereminere dicitur
celum celorum
in quo habitat rex angelorum.
explicit liber primus.
zum
Schaltpult mit links zu allen Gervasius-Seiten (= Startseite der Otia imperialia)
Gervasius
von Tilbury: Otia Imperialia * constitutum Constantini
* Petrus Comestor: Historia Scholastica
Hans
Zimmermann :
12 KÖRBE, Quellensammlung
: Honorius Augustodunensis : Imago Mundi : Himmelskunde
